در این سری مقالات تلاش داشتیم تا شما را با انواع گیاهان آبزی و دسته بندی های مرسوم در آنها آشنا کنیم. همچنین کمی از اصول و روش های پایه در نگهداری، تکثیر و پرورش آنها با شما سخن گفتیم. بخاطر داشته باشید اکوسیستم آکواریوم شما، همچون هر اکوسیستم زنده ی دیگری در طبیعت، نیازمند یک فضای مناسب جهت سلامتی و رشد می باشد. به همین علت در مقالات پیشین در رابطه با روش های نگهداری و تجهیزات آکواریوم که می تواند به شما در داشتن یک اکوسیستم سالم و یک آکواریوم سالم و شاداب کمک کند، پرداختیم. در این مقاله نیز با معرفی چند دسته بندی تخصصی تر و جزئی تر به معرفی چند گیاه آبی مرسوم در هر گروه می پردازیم. اساسا زمانی می توان به یک گیاه لقب آبزی را داد و در واقع یک گیاه آبزی حقیقی، گیاهی است که بتواند چرخه حیات خود را بصورت کامل در زمانی که در آب غوطه ور است، تکمیل و بازتولید نماید. پس طبیعتا گیاهانی که برای تکمیل چرخه زندگی خود به محیطی غیر از آبی نیز ( خشکی ) نیاز دارند، گیاه آبزی حقیقی اطلاق نمی گردد.
گیاهان آبزی با توجه به نوع اکوسیستم به شش دسته ی اصلی زیر تقسیم بندی می شوند :
دسته اول : به تمامی گیاهان آبزی آب های شور و شیرین (Aquatic Plants) می گویند. این گروه شامل تمامی گیاهانی می شوند که می توانند در یک اکوسیستم زنده ی آب شور یا شیرین رشد کرده و تکثیر شود.
دسته دوم : گیاهانی را شامل می شود که لزوما در آب غوطه ور نیستند، اما بسیار آب دوست بوده و معمولا در تالاب ها و قطعا در آب شیرین، رشد و تکثیر می شوند. به این دسته از گیاهان آبزی (Hygrophyte Plants) می گویند.
دسته سوم : این دسته از گیاهان آبزی با نام (Amphibious Plants) حضور در آب را به خشکی ترجیح می دهند. اما در صورت نبود آب نیز، می توانند به حیات خود در رطوبت اندک ادامه دهند. از این دسته می توان به گونه های (Paspalum-Lippa-Polygonum) اشاره کرد.
دسته چهارم : این گروه از گیاهان آبزی تنها رطوبت دوست بوده و در خاک هایی با میزان رطوبت بسیار بالا رشد می کنند. از نمونه گیاهان این دسته می توان به درختان بید و توسکا در شمال ایران و بویژه در تالاب انزلی و آستارا اشاره کرد.
دسته پنج : این گروه از گیاهان نیز نم دوست بوده، اما در خاک شور رشد می کنند. از نمونه این گیاهان در ایران می توان به تیرهی (Chenopodiaceae) و (Salicornia) در اطراف حوض سلطان و دریاچه نمک قم اشاره کرد.
دسته ششم : در این گروه میتوان از تیره هایی مانند (Avicennia) و یا (Rhizophora) نام برد، که معمولا یک اکوسیستم کامل و غیر وابسته به محیط را ایجاد می نمایند.
این دسته بندی شش گانه تمامی گیاهان آبزی و نم دوست را شامل می شود، اما گیاهان آبزی بر اساس موقعیت قرارگیری گیاه در سطوح مختلف آب نیز به شش دسته تقسیم می شوند، که هر دسته با مثال سه نمونه به شما معرفی می گردد.
- گیاهان شناور در آب بصورت آزاد : از این دسته می توان به گیاهان آبی (Azolla-Salvinia-Lemna) اشاره کرد.
- گیاهان آبزی غوطه ور در آب : در این دسته گیاهانی همچون (Najas)، (Ceratophllum) و (Myriophyllum) وجود دارند.
- گیاهان آبزی شناور با ریشه در کف : در این گروه گیاهانی همچون (Trapa-Ipomea) و (Marsilia) حضور دارند.
- گیاهان غوطه ور در آب با ریشه در بستر : (Chara)، (Valisneria) و (Isoeteses) از این دسته هستند.
- گیاهان آبزی با ریشه ای بیرون از آب : در این گروه گیاهانی همچون (Typha-Eleocharis) و (Sagitaria) جای دارند.
- گیاهان ماندابی : مانند(Rumexcyperus) و (Scirpus).
در ادامه به معرفی چند گیاه آبزی که بصورت مرسوم در آکواریوم ها مورد استفاده قرار می گیرد، اشاره ای خواهیم داشت.
- بوسفلاندرا :
این گیاه بصورت طبیعی، رونده بوده و دارای رشد عرضی است. ساقه و ریشه های این گیاه، کاملا پایدار و مستحکم بوده و معمولا بر روی سطوح سخت تر آکواریوم شما رشد می کند. در نتیجه این گیاه یکی از بهترین گزینه ها جهت آکواریوم هایی است که در آنها از سنگ و چوب استفاده شده است. این گیاه بصورت طبیعی در رودخانه هایی با جریان آب بالا، از سرعت رشد نسبتا زیادی برخوردار است و این اتفاق در آکواریوم هایی که در آنها حداقل شرایط نگهداری برای این گیاه آبزی رعایت شده باشد، نیز اتفاق می افتد. تنها کافی است در هنگام جا به جایی بسیار به حساسیت های این گیاه آشنا باشید و در هنگام خرید، در صورتی که از گونه هایی با برگ های درشت تر انتخاب می کنید، هر ساقه حداقل دارای پنج برگ و در گونه هایی با برگ های کوچکتر، حداقل ده برگ داشته باشد. این گیاه دارای سایه روشن های بسیار زیبایی است و بعلت وجود خال های نقره ای بر روی برگ ها با حرکت ملایم در آب آکواریوم، رنگین کمانی از رنگ های زیبا را به شما عرضه می کند. بوسفلاندراها بیش از 200 گونه دارند.
- آلوکاریس :
این گیاه گلدار بوده و در خانواده علف های بلند دسته بندی می شود. آلوکاریس دارای بیش از 250 گونه شناخته شده است که اکثرا در نواحی گرمسیری رشد می کنند. غالب گونه های این گیاه نیازمند زیستگاه و اکوسیستمی مرطوب هستند. آلوکاریس فاقد برگ بوده و عمل فتوسنتز در ساقه ها اتفاق می افتد. از ویژگی های این گیاه می توان به رشد سریع، تراکم بالا و همچنین مقاومت تقریبا زیاد اشاره کرد.
- آنوبیاس :
این گیاه یکی از پر کاربردترین گیاهان آبزی در تزئین آکواریوم هاست. غالب گونه های این گیاه دارای برگ های خوش رنگ و ضخیم بوده و مقاومت بالای این گیاه موجب گردیده است تا در بسیاری از آکواریوم های گیاهی شاهد یک نمونه از آنها باشیم. آنوبیاس ها معمولا از نظر شکل، اندازه و رنگ برگ با هم متفاوت هستند. این گیاهِ مقاوم، با نور کم نیز به رشد و تکثیر ادامه داده و این موضوع موجب گردیده است در آکواریوم های شلوغی که دغدغه ی سایه انداختن گیاهان بر روی یکدیگر وجود دارد، چالشی با رشد و تکثیر آنوبیاس نداشته باشید. از این گیاه معمولا در فضای میانی آکواریوم استفاده می شود. مقاومت ریشه آنوبیاس موجب شده تا حتی ماهیان بزرگ آکواریوم نیز، قادر به جدا کردن آنها از ریشه نباشند و برگ های ضخیم آن مانع خورده شدنشان توسط سایر ماهیان گیاه خوار می شود. علت معرفی این گیاه و پیشنهاد آن به تازه واردان دنیای آکواریوم ها این است که همانطور که اشاره شد، مقاومت بالایی دارد و در شرایط نگهداری تقریبا ضعیف نیز، قابلیت رشد و تکثیر دارد. از دیگر ویژگی های این گیاه می توان به ایجاد فضای مناسب برای ماهیانی که فضاهای بسته را ترجیح می دهند، اشاره کرد. این گیاهان به گُل دهی در شرایط سخت معروف هستند.
در این چهار سری مقاله تلاش داشته ایم، بصورت کلی شما را با انواع گیاهان آبزی و شرایط ایده آل نگهداری و رشد آنها آشنا کنیم. در مقالات بعدی به مرور به معرفی محبوب ترین و پر کاربردترین نمونه های گیاهان آبزی خواهیم پرداخت.
جهت آشنایی بیشتر با انواع گیاهان آبزی موجود در ایران و روش های پرورش و نگهداری آنها، حتما سایر مقالات ما را نیز مطالعه بفرمایید.
